Poruszane zagadnienia : ➀ dawka nominalna w nebulizacji jako krotność dawek z wykorzystywanych fiolek leku,  ➁ oszacowanie dawki nominalnej bez użycia rozcieńczalnika, ➂ rozcieńczalnik a dawka nominalna, ➃ dlaczego dawka nominalna w nebulizacji nie jest dawką rzeczywistą. ▷

Przygotowywanie roztworu leku do nebulizacji łamie niekiedy zasady obowiązujące w leczeniu stosowanym drogą doustną. W przypadku syropów dysponujemy gotowym stężeniem leku i podajemy choremu określoną objętość płynu np 2,5ml, 3ml czy 5ml bezpośrednio doustnie, bez rozcieńczania. W przypadku zawiesin proszek rozpuszczamy w ściśle określonej objętości płynu. Od tego momentu podajemy choremu określoną objętość roztworu np 2,5ml, 3ml czy  5ml bezpośrednio doustnie, bez rozcieńczania. Reasumując: niemal bez wyjątku gotowy do użycia roztwór podajemy bez kolejnego rozcieńczania, czyli bez zalecenia typu: wlej do szklanki 5 ml syropu, następnie dodaj 100 ml wody, wymieszaj i wypij. Zalecenia takie nie znajdują bowiem w  leczeniu doustnym żadnego racjonalnego uzasadnienia.

Z niejasnych przyczyn idea rozcieńczania roztworów do nebulizacji (zwykle 0,9% NaCl) trwale zakorzeniła się w świadomości nie tylko pacjentów, lecz , nad czym należy ubolewać, przeniknęła do zaleceń producentów leków wyrażanych w treści ChPL (Charakterystyki Produktu Leczniczego). Problemowi rozcieńczania leków poświęcony jest odrębny artykuł. Obecnie można zatem pominąć krytyczną ocenę takich zaleceń  i skupić się na kwestiach praktycznych związanych z samym dawkowaniem.

Na rycinie przedstawiono dwa sposoby wyliczania dawki nominalnej przeznaczonej do wykorzystania w trakcie jednego zabiegu inhalacyjnego. Ponieważ jedynym źródłem czynnej farmakologicznie substancji jest roztwór leku preferowane jest stosowanie oryginalnych roztworów bez ich rozcieńczania. Oryginalny lek ma swoje stężenie, czyli masę substancji czynnej przypadającą na jednostkę objętości roztworu dostarczanego przez producenta. Oznaczmy to stężenie jako stężenie pierwotne (czyli nie zmodyfikowane) DPC. Jeśli przyjmiemy, że DV oznacza objętość leku, to dawka nominalna ND wyliczana jest przez pomnożenie objętości leku przez jego stężenie pierwotne.

Wspomniano już, że w wielu przypadkach celowo lub niekiedy nieświadomie rezygnujemy z posługiwania się oryginalnym roztworem leku dodając do niego rozcieńczalnik. Dawkę nominalną można również w takiej sytuacji określić precyzyjnie. Znając objętość zastosowanego rozcieńczalnika SV oraz objętość leku DV możemy wskazać objętość powstającego po ich wymieszania płynu LV. Należy świadomie rozróżniać pojęcie objętości leku DV (roztworu oryginalnego) oraz objętości płynu LV (mieszaniny), ponieważ stężenie leku w jednostce objętości mieszaniny będzie wyrażone inną wartością : wartością wtórnego stężenia leku DSC. Zasady przeliczeń podano na rycinie. Dawka nominalna wyliczana dla leku rozcieńczanego wyraża się iloczynem objętości mieszaniny (objętości sporządzonego płynu, który juz nie jest oryginalnym lekiem) LV i wtórnego stężenia leku DSC (ponieważ pierwotne stężenie DPC zmodyfikowaliśmy rozcieńczalnikiem).

Dawka nominalna w nebulizacji podlega pewnym ograniczeniom związanym z pojemnością nebulizatora NC. Jest oczywiste, że nebulizatory cechujące się wysokimi pojemnościami całkowitymi dają szansę na umieszczenie w nich wyższych dawek nominalnych w porównaniu z innymi, charakteryzującymi się mniejszą wartością NC. Reguła ta ma zastosowanie wyłącznie pod warunkiem zachowania zasady nie rozcieńczania leku. Użycie rozcieńczalnika może spowodować, że dawka nominalna wyliczona dla nebulizatora o NC = 6 ml będzie wyższa niż dawka nominalna w nebulizatorze o NC = 8 ml.

Przykład: jeśli stężenie leku wynosi 1mg/1ml , to w nebulizatorze NC = 6 ml zmieści się  6 ml płynu i jednocześnie ND = 6 mg leku. W nebulizatorze NC = 8 ml zmieści się 4 ml leku, 4 ml rozcieńczalnika, czyli 8 ml płynu ale tylko ND = 4 mg leku. Dużym ułatwieniem w wyliczeniu dawki nominalnej może być posłużenie się kalkulatorem nebulizacji (np. „DROPS”, „OLCIA” czy kalkulatorem internetowym on-line).

UWAGA: dawka nominalna, sama w sobie, nawet perfekcyjnie dobrana do poziomu określanego w zaleceniach eksperckich (zgodna z dawką abstrakcyjną/teoretyczną), ciągle pozostaje tylko i wyłącznie lekiem zamkniętym w nebulizatorze. Jako taka nie ma fizycznego kontaktu z drogami oddechowymi pacjenta, bowiem lek zacznie docierać do nich dopiero po włączeniu urządzenia. Jest bowiem jedynie zasobnikiem masy leku, którą potencjalnie można wykorzystać, jest jedynie opisem szansy na zastosowanie leku a nie dawka rzeczywistą.

Sposób, w jaki urządzenie techniczne (nebulizator, inhalator) wykorzystuje dawkę nominalną w celu wygenerowania aerozolu omówiony jest w artykule na temat dawki emitowanej, natomiast w kolejnych artykułach omawiających kwestie dawki dostarczonej i zdeponowanej omawiane są możliwości wykorzystania chmury aerozolu przez samego pacjenta.